Xôi ngũ sắc là món đặc sản Hà Giang sở hữu đầy đủ vẻ ngoài bắt mắt, hương vị thơm ngon, cùng những ý nghĩa khác nhau. Đây là món ăn truyền thống của người Tày, được dùng trong nhiều dịp lễ quan trọng. Vì thế đây nhất định là món ăn bạn phải thử khi ghé cao nguyên đá Hà Giang đấy!
Ý nghĩa của món xôi ngũ sắc đặc sản Hà Giang
Người Hà Giang gọi là xôi ngũ sắc vì món ăn này có tận 5 màu khác nhau: đỏ, xanh, trắng, tím, vàng. Đây là 5 màu tượng trưng cho ngũ hành, thường được người dân bày trên mâm cỗ Tết của người Tày. Từng màu sắc của món ăn này đều mang ý nghĩa khác nhau.
Xôi ngũ sắc là tượng trưng cho những mong cầu năm mới được an khang thịnh vượng, làm ăn được thuận lợi. Với màu đỏ là sự khát vọng, mong cầu vào tương lai rực rỡ phía trước, vào những điều tốt đẹp chờ đón. Màu tím là ẩn ý cho đất đai trù phú, mong ước đất trồng luôn được tốt tươi, màu mỡ. Màu xanh đại diện cho núi rừng bạt ngàn của mảnh đất Hà Giang và cả vùng trời Tây Bắc. Màu vàng giống với tài sản, là mong ước cuộc sống được sung túc, đủ đầy, hạnh phúc. Cuối cùng, màu trắng đại diện cho sự son sắt một lòng với người mình yêu, lòng hiếu thảo, tình cảm gia đình bền chặt.
Với những ý nghĩa đó, xôi ngũ sắc đã đi vào đời sống người Hà Giang, là tinh hoa văn hoá của người Tày suốt nhiều thế hệ. Người ta quan niệm màu sắc trên xôi càng đậm thì chứng tỏ may mắn, thành công sẽ càng đến nhanh chóng. Ngoài ra, bày trí xôi hình cánh hoa cũng là sự bày tỏ lòng thành kính, hiếu thảo của con cháu đến với ông bà tổ tiên.
Công đoạn chế biến xôi ngũ sắc kỳ công
Món đặc sản Hà Giang này tuy không đòi hỏi độ khó nhưng cần sự tỉ mỉ, khéo léo của người làm. Các công đoạn chính tạo nên món xôi ngũ sắc đặc biệt này sẽ được Đặc Sản Quê Tui chia sẻ với các bạn sau đây.
Nguyên liệu chính làm nên món xôi ngũ sắc thơm ngon là gạo nếp thơm, với lá cây nhuộm màu xôi. Sau khi chọn gạo nếp và ngâm khoảng 5 tiếng, người ta đem gạo đi đồ xôi trên bếp lửa liên tục để từng hạt xôi dẻo thơm. Tới khi thấy có hơi lên, mùi thơm ngào ngạt tức là xôi đã chín. Sau khi đồ xong, toàn bộ xôi được chia thành 5 phần bằng nhau. Mỗi phần sẽ được nhuộm một màu khác nhau. Mỗi màu xôi cũng được người Tày đồ trong chõ riêng, đòi hỏi sự khéo léo cao. Thông thường, màu dễ phai nhất sẽ được đặt đầu tiên và xôi màu trắng được xếp ở trên đầu.
Màu của từng phần xôi là sự kết hợp của nhiều nguyên liệu khác nhau. Màu đỏ thường được tạo ra từ lá gấc, lá dền. Màu tím được tạo ra từ lá cơm đen hoặc khoai lang hoặc lá hoa cau. Màu xanh thường là màu từ lá nếp, hoặc lá riềng, lá dứa. Màu trắng là màu của xôi tự nhiên, làm từ gạo nếp hoa cái, không từ màu nào. Cuối cùng, màu vàng là màu từ củ nghệ giã ra, là hoàn chỉnh 5 màu của xôi ngũ sắc. Ngoài ra, người Tày cũng dùng lá cơm đỏ để làm màu đỏ.
Riêng công đoạn nhuộm màu, người dân phải chuẩn bị kỹ lưỡng. Các loại lá, củ, quả thường sẽ nấu riêng trong nồi khác nhau để tránh lẫn màu. Khi đồ xôi, người Tày thường dùng nước đồ là nước suối, sạch và trong lành để xôi được thơm và ngọt ngào hơn.
Cách trình bày xôi ngũ sắc cho hợp lý bắt mắt
Tuỳ từng nơi sẽ có cách trình bày món xôi ngũ sắc khác nhau. Thông thường, người ta hay trình bày theo kiểu cánh hoa với 5 cánh, mỗi cánh là một màu khác nhau. Cũng có nơi bày thành 5 tầng, mỗi tầng là một màu. Hoặc người ta cũng sáng tạo thêm kiểu xếp hình tháp, hình ruộng bậc thang cho độc đáo.
Món xôi ngũ sắc đặc sản Hà Giang này thường được thưởng thức cùng giò, cá nướng, muối vừng, chả hoặc thịt nướng cũng rất ngon và đậm vị. Nếu ăn không cũng rất ngon, không cần thêm gia vị. Nhưng lưu ý nếu để lâu xôi sẽ bị khô và không còn dẻo thơm nữa, khó ăn hơn.
Hà Giang luôn hấp dẫn du khách với nền ẩm thực độc đáo, đậm đà bản sắc riêng, không nơi nào có. Món xôi ngũ sắc cũng chính là đặc sản Hà Giang không thể bỏ qua khi ghé thăm nơi đây. Mỗi miếng xôi đều mang theo hương vị thơm ngon khó cưỡng, khiến du khách khó lòng không thưởng thức. Khi đã thưởng thức rồi, lại thấy khó quên, nhớ nhung món mỹ vị này!
